یکی از حوزه‌های مورد علاقه من صنعت هوانوردی هست که با توجه به مدلهای ریاضی می‌شه بهینه‌سازی‌های جالبی توی این زمینه انجام داد. مثلا کم کردن مصرف سوخت، زمان معطلی یا اینکه با توجه به سایز هواپیما چه تعداد صندلی رو به کلاس‌های مختلف اختصاص بدیم که سود ما بیشینه بشه!
به یه مقاله قدیمی از نیویورک تایمز برخورد کردم که نوع سوار شدن و پیاده شدن مسافرها رو بررسی می‌کنه تا زمان معطلی رو به حداقل برسونه که شاید اون هواپیمایی، پروازهای بیشتری رو توی یه روز بتونه انجام بده! خیلی برام جالب بود و گفتم اگر به فارسی هم منتشر بشه خالی از لطف نیست!
شرکت‌های هواپیمایی دهه‌ها هست که مسافران رو سوار هواپیما می‌کنن، مدت زمانی که به نظر می‌رسه باید کافی باشه تا بهترین روش برای سوار و پیاده کردن مسافران را پیدا کرده باشند. اما هنوز هم اینطور نیست.
تحت فشارهای مالی و پروازهای پرتراکم (معمولاً ۸۰ تا ۹۰ درصد ظرفیت پره)، خطوط هوایی روش‌های متنوعی برای سوار کردن مسافران ابداع کرده‌‌ن؛ از روش سادهٔ «از عقب به جلو» تا یکی از پیچیده‌ترین استراتژی‌ها به اسم «سیستم هرم معکوس» که US Airways آن را اجرا کرده.
کاهش زمان توقف روی زمین، به‌ویژه در پروازهای کوتاه با هواپیماهای تک راهرو، به این معنیه که هواپیماها سریعتر به آسمان برمی‌گردن و درآمدزایی می‌کنن. حتی چند دقیقه اضافه روی زمین می‌تونه برنامهٔ روزانه رو به هم بریزه.
دیوید سویِرِنگا، اقتصاددان و رئیس مشاورهٔ هوایی AeroEcon، می‌گه: «مزیت turnaround سریع، کاهش هزینه‌ها نیست، بلکه ایجاد درآمد است. اگر در هر توقف، مثلاً در هفت پرواز، زمان ذخیره کنید، ممکن است بتوانید یک پرواز هشتم را برنامه‌ریزی کنید.»
ریچارد ابوالعافیه، تحلیلگر گروه Teal، می‌گه: «صرفه‌جویی زمانی در پروازهای بین‌قاره‌ای تفاوت چندانی ایجاد نمی‌کند، اما در پروازهای کوتاه مثل بالتیمور به ایسلایپ در لانگ آیلند، این موضوع اهمیت دارد.»
روش‌های مختلف سوار کردن مسافران:
-
عقب به جلو (Back-to-Front): این روش ساده و رایج است و هنوز توسط بسیاری از خطوط هوایی مانند ایر کانادا، آلاسکا، امریکن، بریتیش ایرویز، کانتیننتال، فرانتیر، میدوست، اسپیریت و ویرجین آتلانتیک استفاده می‌شه. (تقریباً همهٔ خطوط هوایی به مسافران کلاس اول یا بیزینس و افراد با نیازهای ویژه اجازه می‌دن اول سوار بشن.)
-
روش «ویلما» (Wilma – پنجره، وسط، راهرو): این روش که توسط دلتا و یونایتد استفاده می‌شه، اول صندلی‌های کنار پنجره، سپس وسط و در آخر راهرو رو پر می‌کنن.
-
روش بدون سیستم (Open Seating): ساوتوِست ایرلاینز پیشگام این روشه که در اون مسافران به ترتیب ورود سوار می‌شن و صندلی اختصاصی ندارن.
- سیستم هرم معکوس US Airways: یواس ایرویز یکی از پیچیده ترین روش ها ر, داره که اساساً همان ویلما هست، اما با ترتیبی دقیق مثل مدارهای یک میکروچیپ: اول صندلی‌های پنجره و وسط عقب، سپس پنجره و وسط جلو، بعد راهروی عقب و در نهایت راهروی جلو. این شرکت آن را سیستم هرم معکوس می‌نامه، اما بهتره به عنوان یک توالی V-شکل بر اساس مناطق توصیف بشه.
این روش از آمریکا وِست (شرکت ادغام‌شده با یواس ایرویز) به ارث رسیده که در سال ۲۰۰۲ با کمک تیم مهندسی صنعتی دانشگاه ایالتی آریزونا طراحی شد. محقق‌ها با استفاده از عکس‌های فرودگاه لس‌آنجلس، مدلهای ریاضی و شبیه‌سازی‌هایی با «پیکسل به جای انسان» ایجاد کردن.
یواس ایرویز اکنون این روش را در نیمی از هواپیماهای ایرباس A320 و بوئینگ ۷۵۷ خود اجرا کرده و قصد دارد تا سال بعد آن را کامل کند. هدف این سیستم، «کاهش تداخل در صندلیها و راهرو» است. تاکنون، این روش زمان توقف را ۲ تا ۵ دقیقه کاهش داده است.
روش‌های دیگر:
-
ایرتران (AirTran): این شرکت هواپیما را به ۶ بخش تقسیم می‌کنه و به صورت چرخشی مسافران رو سوار می‌کنه تا تداخل کمتری ایجاد بشه.
-
ساوتوِست (Southwest): این شرکت از سیستم صندلی باز استفاده می‌کنه که مسافران به ترتیب ورود سوار می‌شن و صندلی دلخواه خود رو انتخاب می‌کنن. این روش به ساوتوِست کمک کرده تا زمان توقف خود را به ۲۵ دقیقه برسونه (در مقایسه با ۳۵ دقیقه تا ۱ ساعت در سایر خطوط هوایی!).
چالش اصلی: رفتار غیرقابل پیش‌بینی مسافران
متغیر اصلی که برنامه‌ریزی دقیق صنعت هواپیمایی رو مختل می‌کنه، غیرقابل پیش‌بینی بودن رفتار مسافران هست. این صنعت آن را «تداخل» می‌نامه، مثل وقتی که مسافران مسن برای گذاشتن چمدان در بالای سر، روی دستهٔ صندلی می‌ایستن و زمان رو هدر می‌دن.
ریچارد ابوالعافیه می‌گه: «رفتار غیرمنتظرهٔ مسافران شما را به سمت نظریهٔ آشوب (Chaos Theory) می‌برد. وقتی رویدادهای تصادفی باعث یک سری اقدامات غیرقابل پیش بینی می شوند، بهترین برنامه ریزی ها هم بی فایده است.»
برخی کارشناسان معتقدند مردم توانایی ذاتی برای «خودسازماندهی» دارن و می‌تونن از سر راه هم کنار برن. اما عده‌ای می‌گن تغییر روش سوار کردن مسافران کمتر از محدود کردن بار همراه مؤثره.
پاتریشیا فرند، رئیس انجمن مهمانداران پرواز، می‌گه: «تنها راه ساده‌سازی و بهبود سوار شدن، محدود کردن حجم بار همراه است. تا زمانی که مردم با چمدان‌های زیاد فرآیند سوار شدن را کند کنند، این روند کند خواهد بود.»
آیا این روش‌ها واقعاً مؤثرن؟
برخی شکاکان معتقدند تمام این تحقیقات و آزمایشها برای صرفه‌جویی زمانی، خودش هدر دادن وقت است. رابرت دبلیو. مان، مشاور هوایی، میگوید: «خطوط هوایی به دنبال یک ایدهٔ جدید صرفه‌جویی زمانی هستند که بتوانند به آن ایمان آورند و آن را به کد کامپیوتری تبدیل کنند. اما اگر فقط بگویید “وقت رفتن است”، سوار کردن تصادفی همان نتیجهٔ سیستماتیک را خواهد داشت.»
نتیجه‌گیری:
هیچ روشی بی‌نقص نیست، اما خطوط هوایی همچنان در تلاشن تا با آزمایش روش‌های مختلف (مانند سوار کردن از دو در، سیستم‌های ترکیبی، یا محدودیت بار همراه)، زمان توقف رو به حداقل برسونن. در نهایت، شاید ساده‌ترین روش یعنی سیستم صندلی باز همان چیزی باشه که بیشترین کارایی رو داره.